<TEI> <teiHeader> <fileDesc> <titleStmt> <title type="main">Rätoromanische Chrestomathie</title> <author> <persName> <surname>Decurtins</surname> <forename>Caspar</forename> </persName> </author> </titleStmt> <editionStmt> <edition>Digitalisierte Ausgabe</edition> </editionStmt> <extent> <measure type="pages">1</measure> </extent> <publicationStmt> <pubPlace>Köln</pubPlace> <publisher> <orgName>Sprachliche Informationsverarbeitung, Universität zu Köln</orgName> <email>buero@spinfo.uni-koeln.de</email> <address> <addrLine>Albertus-Magnus-Platz</addrLine> <addrLine>50923 Köln</addrLine> </address> </publisher> <availability> <licence target="http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/de/"> <p>Distributed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial 3.0 Unported License.</p> </licence> </availability> </publicationStmt> <sourceDesc> <bibl>Decurtins, Caspar: Rätoromanische Chrestomathie</bibl> <biblFull> <titleStmt> <title level="m" type="main">Rätoromanische Chrestomathie</title> <author> <persName> <surname>Decurtins</surname> <forename>Caspar</forename> </persName> </author> </titleStmt> <editionStmt> <edition n="1"/> </editionStmt> <extent> <measure type="pages">7260</measure> </extent> <publicationStmt> <pubPlace>Erlangen</pubPlace> <publisher> <name>Vollmöller, Karl</name> </publisher> </publicationStmt> </biblFull> <msDesc> <msIdentifier> <repository>Digizeitschriften.de</repository> </msIdentifier> <physDesc> <typeDesc> <p>Chrestomatie</p> </typeDesc> </physDesc> </msDesc> </sourceDesc> </fileDesc> <encodingDesc> <p>Dieses Werk wurde in XML/TEI P5 kodiert.</p> </encodingDesc> <profileDesc> <langUsage> <language>Rhaeto Romanic</language> </langUsage> <textClass></textClass> </profileDesc> </teiHeader> <text> <body> L' uniun dels dialects rhätoromans <lb/>
915 <lb/>
nos pövel rhæto - roman. In prima linea fuss la scola quella, la quala tras <lb/>
questa uniun stovess profitar fitg bler. La classica confussiun, la quala <lb/>
regia aunc da present nels divers codeschs de scola, svaniss e calass per <lb/>
semper; il medem magister savess instruir la giuventüna in Surselva sco <lb/>
nell' Engiadina et in qualunque autra vallada cun la medema facilitad. 5 <lb/>
La literatura de scola savess vegnir augmentada e megliurada e custass supra <lb/>
de quei meins, che da present. Codeschs adequats per nossa populaziun <lb/>
romanscha catassen bler plü granda derasaziun e savessen dunque er operar <lb/>
meglier e plü intensiv. Forsa naschess er tranter ils divers scribents üna <lb/>
nobla concurrenza, la quala serviss excellent alla ulteriura svilupaziun e 10 <lb/>
cultivaziun della lingua sezza. Savend che ogni ver plaid romansch da <lb/>
qualunque dialect, scrit secund ils acceptai principis generals, sei admess alla <lb/>
lingua literaria, ils scribents se dassen cert fadigia da metter alla glüsch <lb/>
las numerusas pedras linguisticas de lur dialects, las qualas aunc giaschan <lb/>
zupadas in favellas rusticas, sco la modesta viola all' umbriva della spinaçia, 15 <lb/>
et in questa maniera quellas daventassen cun il temps ün bein comunabel <lb/>
de tot la piçna naziun rhæto - romana. <lb/>
Pür tras üna uniun de tot noss dialects nossa lingua cun il temps se <lb/>
po purgar e svilupar aschia, che ella daventa üna lingua culta e po formar <lb/>
expressiuns per passar cun success e [p. 59] slanç nella sphera dels ideals 20 <lb/>
e dell' abstracziun. Nos predicaturs, ils quals aschi suvent han occasiun <lb/>
da favellar avant ün attent pövel sur materias tant noblas e sublimas, els <lb/>
catassen nell' uniun de tot ils dialects la vera e richa fontauna d' eloquenza <lb/>
e se sentissen cert er stimulai, dad er els lavurar cun dubla forza, per dar allas <lb/>
sublimas doctrinas del evangeli quel habit, il qual fuss dign della scançella. 25 <lb/>
Ils divers dialects, ils quals existeran er sper üna uniun des idioms, <lb/>
sco quei che nus vezein er exister il divers dialects dellas autras linguas <lb/>
in nossa vicinanza, sun cert sufficients per la quotidiana conversaziun locala <lb/>
nella sphera, nella quala il pövel romansch del Grischun se mova; els <lb/>
resteran er aunc per blers decennis e seculs la fontauna, che nutrirà l' idiom 30 <lb/>
scientific. Ma sco sura gia indicau, ün singul dialect se qualifichescha <lb/>
meins per la rappresentaziun dels ideals, de materias sublimas, las qualas <lb/>
demandan ün habit plü bel e cultivau. <lb/>
L' uniun de noss divers dialects havess cert er üna granda influenza <lb/>
morala e patriotica. Ella fuss quella forza, la quala leventass il ver e 35 <lb/>
nobel sentiment de fratellanza tranter ils Romanschs dellas diversas valladas; <lb/>
… ella fuss la vera mamma del patriotismus, desdand in nossas valladas <lb/>
alpinas il dretg spirt e senn de nazionalitad, il qual da present eis gia <lb/>
pro blers Romanschs per perir. L' uniun fuss er quella, la quala svegliass <lb/>
in nus tots quella curascha, da cun vigur puspei reacquistar noss dretgs 40 <lb/>
58* </body> </text></TEI>