<TEI> <teiHeader> <fileDesc> <titleStmt> <title type="main">Rätoromanische Chrestomathie</title> <author> <persName> <surname>Decurtins</surname> <forename>Caspar</forename> </persName> </author> </titleStmt> <editionStmt> <edition>Digitalisierte Ausgabe</edition> </editionStmt> <extent> <measure type="pages">1</measure> </extent> <publicationStmt> <pubPlace>Köln</pubPlace> <publisher> <orgName>Sprachliche Informationsverarbeitung, Universität zu Köln</orgName> <email>buero@spinfo.uni-koeln.de</email> <address> <addrLine>Albertus-Magnus-Platz</addrLine> <addrLine>50923 Köln</addrLine> </address> </publisher> <availability> <licence target="http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/de/"> <p>Distributed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial 3.0 Unported License.</p> </licence> </availability> </publicationStmt> <sourceDesc> <bibl>Decurtins, Caspar: Rätoromanische Chrestomathie</bibl> <biblFull> <titleStmt> <title level="m" type="main">Rätoromanische Chrestomathie</title> <author> <persName> <surname>Decurtins</surname> <forename>Caspar</forename> </persName> </author> </titleStmt> <editionStmt> <edition n="1"/> </editionStmt> <extent> <measure type="pages">7260</measure> </extent> <publicationStmt> <pubPlace>Erlangen</pubPlace> <publisher> <name>Vollmöller, Karl</name> </publisher> </publicationStmt> </biblFull> <msDesc> <msIdentifier> <repository>Digizeitschriften.de</repository> </msIdentifier> <physDesc> <typeDesc> <p>Chrestomatie</p> </typeDesc> </physDesc> </msDesc> </sourceDesc> </fileDesc> <encodingDesc> <p>Dieses Werk wurde in XML/TEI P5 kodiert.</p> </encodingDesc> <profileDesc> <langUsage> <language>Rhaeto Romanic</language> </langUsage> <textClass></textClass> </profileDesc> </teiHeader> <text> <body> L' uniun dels dialects rhätoromans <lb/>
913 <lb/>
ils dialects sursilvans scrivan phoneticamein cun tg, et ils Engiadinès plü etymologicamein <lb/>
… cun ch. Quei eis la soletta essenziala diversitad orthographica; … <lb/>
tot las autras diversitads giaschan u existan be nella diversa pronunciaziun <lb/>
e nel sviament de vocals e consonants, sco jeu hai mussau nel antecedent. <lb/>
L' introducziun del „ç“ (c cun cedilla) in pe del tsch, il monstrum 5 <lb/>
romansch, per la seconda modificaziun del c, la quala füt conclusa anno <lb/>
1866 dad üna conferenza linguistica alla Punt (Reichenau), non eis aunc <lb/>
daventada üna generala, cumbein che ella eis cert da raccommendar, perquei <lb/>
che quest möd da scriver conserva als plaids l' etymologia, ils salva dal barbarismus <lb/>
… german et als dat da novamein üna figura e phisionomia romanscha. — 10 <lb/>
Il terz punct de quest referat, nempe, co ün hagi da proceder per <lb/>
arrivar all' uniun dels dialects, senza offender e supprimer l' ün u l' auter <lb/>
de quels, eis gia per part dissolt nels puncts antecedents. Nel prim punct <lb/>
jeu hai provau da mussar, co ils divers dialects se pon completar viceversa, <lb/>
… acceptand plaids et expressiuns, che als mauncan, dad auters dialects, 15 <lb/>
in pe da in simils cass recurrer a linguas estras. Jeu sun persvas, che <lb/>
negün farà opposiziun ad üna tala proposta, la quala contribuirà bler <lb/>
all' avicinaziun et uniun dels divers idioms. Ma sche ün vol exsequir <lb/>
questa caussa, ün sto er comenzar a studiar il romansch e ses dialects. <lb/>
Jeu hai melsinavant raccommendau la purificaziun dels divers dialects, 20 <lb/>
principalmein dals verbs adverbials u preposizionals, dels quals nus havein <lb/>
ün' itêra legiun. Returnein nus als vers verbs romanschs, sche eis l' uniun <lb/>
materiala quasi exsequida, e nus havein allura be aunc da çercar ils adequats <lb/>
… e giusts principis per nus unir nella pronunciaziun de quels e simils <lb/>
plaids, ils quals jeu hai enumerau in miu second punct sur las variaziuns 25 <lb/>
in nos dialects. Jeu creia, che il sei facil da cattar tals principis, ils quals <lb/>
mintga dialect po acceptar, sche el daçertamein se vol cultivar e returnar <lb/>
ad üna favella romanscha. Naturalmein che tota animositad, tota predilecziun <lb/>
… per ün u l' auter dialect sto tascher, cur il se tracta da porscher <lb/>
il maun als frars. Ün sto be tener in ögl la necessitad e l' utilitad dell' 30 <lb/>
uniun e la giustezza dels principis e se deliberar da preoccupaziun e da <lb/>
tots pregiudicis. Il surpassass il spazi de quest simpel referat, il qual vol be <lb/>
provocar üna discussiun [p. 57] sur l' uniun dels dialets, sche jeu voless detagliadamein <lb/>
… fixar propostas e principis per üna tala uniun; jeu vögl qua be s-chizzar … <lb/>
intgüns principis generals, remettend alla discussiun d' intrar nellas specialitads. 35 <lb/>
Per nus unir nels plaids, ils quals mussan sviaments nels vocals e <lb/>
consonants nels divers dialects, nus stovein in prima linea çercar e conoscher <lb/>
… la derivaziun dels respectivs plaids; havein nus cattada quella, <lb/>
sche çerchein nus in noss dialects quella forma, la quala s' avicinescha il <lb/>
plü al plaid original, e giust quella salvein nus allura in prima linea per 40 <lb/>
Romanische Forschungen XXX. 58 </body> </text></TEI>