<TEI> <teiHeader> <fileDesc> <titleStmt> <title type="main">Rätoromanische Chrestomathie</title> <author> <persName> <surname>Decurtins</surname> <forename>Caspar</forename> </persName> </author> </titleStmt> <editionStmt> <edition>Digitalisierte Ausgabe</edition> </editionStmt> <extent> <measure type="pages">1</measure> </extent> <publicationStmt> <pubPlace>Köln</pubPlace> <publisher> <orgName>Sprachliche Informationsverarbeitung, Universität zu Köln</orgName> <email>buero@spinfo.uni-koeln.de</email> <address> <addrLine>Albertus-Magnus-Platz</addrLine> <addrLine>50923 Köln</addrLine> </address> </publisher> <availability> <licence target="http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/de/"> <p>Distributed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial 3.0 Unported License.</p> </licence> </availability> </publicationStmt> <sourceDesc> <bibl>Decurtins, Caspar: Rätoromanische Chrestomathie</bibl> <biblFull> <titleStmt> <title level="m" type="main">Rätoromanische Chrestomathie</title> <author> <persName> <surname>Decurtins</surname> <forename>Caspar</forename> </persName> </author> </titleStmt> <editionStmt> <edition n="1"/> </editionStmt> <extent> <measure type="pages">7260</measure> </extent> <publicationStmt> <pubPlace>Erlangen</pubPlace> <publisher> <name>Vollmöller, Karl</name> </publisher> </publicationStmt> </biblFull> <msDesc> <msIdentifier> <repository>Digizeitschriften.de</repository> </msIdentifier> <physDesc> <typeDesc> <p>Chrestomatie</p> </typeDesc> </physDesc> </msDesc> </sourceDesc> </fileDesc> <encodingDesc> <p>Dieses Werk wurde in XML/TEI P5 kodiert.</p> </encodingDesc> <profileDesc> <langUsage> <language>Rhaeto Romanic</language> </langUsage> <textClass></textClass> </profileDesc> </teiHeader> <text> <body> Il Biviano 437 <lb/>
spôrschia lamantanza a la Dieta Federala, la quala da si banda ho fatg <lb/>
attent al Guvern grischun sur da las reclamaziuns da Napoleun. Al Grond <lb/>
Cunseigl Grischun as ho radunè d' urgenza, ho cattè necessari da piér <lb/>
masüras energicas, e deliberéva da publitgér sön tot als cumögns: <lb/>
[p. 130] 1. „ci las darschüras e' ls Cumögns vegnan fatgs respunsabels, <lb/>
… schi nu cunsegnan bitg dalunga tot deserteurs svizzers o <lb/>
cantunés an servetsch franzes apagna cumparischan an païs;“ <lb/>
2. „ci' l Pitschen Cunseigl vagia da der bratg pels arestér;“ <lb/>
3. „ci quels diserteurs ci vegnan bitg tgappès saian bandias dal Cantun;“ <lb/>
4. „ci quels diserteurs ci' s cattan gió aint al cantun vagian immediat <lb/>
da turnér an servetsch, schinò vegnan arestès e cunsignès al <lb/>
Cumond d' arulamaint.“ <lb/>
La mortalitet an guerra e las desertaziuns decimévan dabot als regiments <lb/>
… svizzers, uschia ci pels cumögns la suxesiva completaziun reüschiva <lb/>
gravusa; niva ün suldè manc, dalung veva al rispettiv cumögn d' al ramplazèr <lb/>
… cun ün äter. Profitt an tragéva quel tal ci accettéva al servetsch, <lb/>
dumandond summas vi e plö grondas per as lascher arulér. L' oblig da <lb/>
ramplazér era ün giuér al lot, la noscha schôrt pudéva as rapéter vi d' ün <lb/>
cumögn suvent. Sön quist pé nu' s pudéva cuntinuer, e per evitér l' ingiüsteia <lb/>
da bitg listess tractamaint dals Cumögns, ho la Regenza piè sur sesez la <lb/>
completaziun, e per fer front a las expensas, è nia furmè ün fond d' <lb/>
arulamaint (Werbfond). Mintga darschüra veva da cuntribuir listessa summa <lb/>
per l' alimentaziun da quist fond, la quala è nida fixéda an 500 arantschs <lb/>
ad on. Las darschüras pitschnas eran óssa bitg cuntaintas cun quista <lb/>
exorbitanta taja; fegn da l' on 1805 mintga darschüra pagéva gió söl dretg <lb/>
da rapresentanza tar al Grond Cunseigl 300 arantschs. <lb/>
Era damai cunseguenza logica, ci las pitschnas darschüras, as vazond <lb/>
la côrda a culîz, is reünissan per [p. 131] deliberér sö las masüras da <lb/>
piér. Baiva - Marmurèra, Tenna e Avers — pitschnas per popolaziun e <lb/>
povras da früa agricula — as enn' a tel fegn cunvagnidas da fer retschêrtga <lb/>
tar al Grond Cunseigl tres lur depütés per üna pü giüsta repartiziun da <lb/>
la taja, cun fer canóscher ci avant — cur ci' l Grischun pusedéva anca la <lb/>
Vuclegna — dals vantags ci an tragéva mintga darschüra, Baiva - Marmurèra <lb/>
gudéva <lb/>
soma 2/7, <lb/>
Avers 1/7 <lb/>
e <lb/>
Tenna 1/19, <lb/>
andúa ci ossa vegn ad ellas adusè <lb/>
als agravis a pärt listessa. Honn pretendia ci la facultet privata e comunela <lb/>
… vagia da der nôrm per las tajas, — tschêrtamaint la prüma pretensiun <lb/>
da quist tenor avant al Grond Cunseigl — protestond cunter quist sistem <lb/>
da taja. <lb/>
Da „pagér“ geva grév giò da quel taimp, e giò allura nagiügn <lb/>
pagéva gugend, giüst scu ozandi: ureia sûrda e squassér la testa. Dal </body> </text></TEI>