<TEI> <teiHeader> <fileDesc> <titleStmt> <title type="main">Rätoromanische Chrestomathie</title> <author> <persName> <surname>Decurtins</surname> <forename>Caspar</forename> </persName> </author> </titleStmt> <editionStmt> <edition>Digitalisierte Ausgabe</edition> </editionStmt> <extent> <measure type="pages">1</measure> </extent> <publicationStmt> <pubPlace>Köln</pubPlace> <publisher> <orgName>Sprachliche Informationsverarbeitung, Universität zu Köln</orgName> <email>buero@spinfo.uni-koeln.de</email> <address> <addrLine>Albertus-Magnus-Platz</addrLine> <addrLine>50923 Köln</addrLine> </address> </publisher> <availability> <licence target="http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/de/"> <p>Distributed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial 3.0 Unported License.</p> </licence> </availability> </publicationStmt> <sourceDesc> <bibl>Decurtins, Caspar: Rätoromanische Chrestomathie</bibl> <biblFull> <titleStmt> <title level="m" type="main">Rätoromanische Chrestomathie</title> <author> <persName> <surname>Decurtins</surname> <forename>Caspar</forename> </persName> </author> </titleStmt> <editionStmt> <edition n="1"/> </editionStmt> <extent> <measure type="pages">7260</measure> </extent> <publicationStmt> <pubPlace>Erlangen</pubPlace> <publisher> <name>Vollmöller, Karl</name> </publisher> </publicationStmt> </biblFull> <msDesc> <msIdentifier> <repository>Digizeitschriften.de</repository> </msIdentifier> <physDesc> <typeDesc> <p>Chrestomatie</p> </typeDesc> </physDesc> </msDesc> </sourceDesc> </fileDesc> <encodingDesc> <p>Dieses Werk wurde in XML/TEI P5 kodiert.</p> </encodingDesc> <profileDesc> <langUsage> <language>Rhaeto Romanic</language> </langUsage> <textClass></textClass> </profileDesc> </teiHeader> <text> <body> 436 Rodolf Lanz <lb/>
da Napoleun I. ün nümer totafatg minim da glièd dal païs. Fatg co <lb/>
menziun da Peter Jäger dals Mulegns, ci ho fatg trés la campagna cun <lb/>
Napoleun an Spagna e ci è turnè cun grado da lütünent; d' ün Maléra da <lb/>
Tinizun e d' ün Cola da Cunter. Er Maléra è statg an Spagna, e quintéva <lb/>
bler da las barbareias da l' on 1808 comessas dals Insurgents spagnöls <lb/>
cunter praschunîrs franzes: ci pièvan giò la pêl ad els ed uschia scurtgès <lb/>
als mittévan a sügliél pels arostir! Ün di Jäger e Maléra is approximéschan <lb/>
… arditamaint al lütg dal supplizi, e saintan cun angoscha las <lb/>
misericordias d' ün suldè grischun sotapôst a quistas bárbaras torturas, ci <lb/>
sbügiva an romantsch: „Agiüt, agiüt, per l' amur da Dia, agiüt!“ Maléra <lb/>
splana al schlupet, la balla pietusa vo a culpir al disgraziè an mêz al <lb/>
stomi e fo uschia fegn a sias dolurs. Is racumondan zîva a lur camas <lb/>
per na crudér vittimas da lur ovra pietusa. <lb/>
Cola da Cunter ho fatg la campagna funesta an Russia cun Napoleun: <lb/>
enn passès aint an nümer da 250,000 omans, e da tanta glièd enn turnès <lb/>
anavos apagna 8000! e tránter quist éra er Cola. Dals regiments svizzers <lb/>
6000 suldès honn laschè la pêl an Russia. Cola quintéva, ci el era aint <lb/>
la retroguardia sot al cumond dal general Ney, e traversond ün affluent <lb/>
da la Beresina, catten el gschalè d' üna banda, ma bitg a la riva oposta <lb/>
al general a tgavagl saglia anavant pel traversér, ma' l glatsch romp' aint <lb/>
e' l tgavagl fonda; Cola acorra intrepidamaint, [p. 129] tgüffa al general pels <lb/>
tgavéls e' l salva, aviond an recompensa al grado da Capitani. <lb/>
La Darschüra Baiva - Marmurèra, scu sura menziunè, veva da métter <lb/>
pel servetsch èster 3 suldès, e zwar mittèva Baiva 2 omans e 1 mittéva <lb/>
Marmuréra. Quista proporziun (2:1) era schiò usitéda an tot las facendas <lb/>
administrativas da la darschüra; al tribunel sez as cumponeva da 12 darschèders, <lb/>
… 8 da Baiva e 4 da Marmurèra, e sön quista proporziun niva <lb/>
repartìa söls dues cumögns las expensas e las antrédas da la darschüra. <lb/>
Nel 1807 era da ramplazér la suldéda an servetsch ester cun nova <lb/>
suldéda. Non survagnind volontaris aint la Val, ho la darschüra Baiva - <lb/>
Marmurèra tschertgè omans pü dalientsch e rabagliè no 3, per nom: <lb/>
Johannes Heil, Christian Tönz, e Bernhard Köhl, als quals — preschantès <lb/>
al cumond d' arulamaint a Cuira — enn' er nias accettès, e dal Pitschen <lb/>
Cunseigl registrès pel servetsch. Las cundiziuns pels angaschér éran gravusas. <lb/>
… Ultra las 6 armettas ci passéva al cantun, è nia fixè 115 arantschs <lb/>
per on, total 345 arantschs. L' import ci las darschüras, o' ls Cumögns <lb/>
vevan da métter tiers da si bûrsa, clamévan „la bunaman“ (Handgeld). <lb/>
Ma pära ci' ls nos 3 cumpogns nu vessan al duével ideal per la vita militara, <lb/>
… partgé zîva avair la bunaman an gajoffa, enn' lipès davent, honn <lb/>
desertè. Pür mema era nia da moda al desertér, an möd, ci Napoleun ho </body> </text></TEI>