<TEI> <teiHeader> <fileDesc> <titleStmt> <title type="main">Rätoromanische Chrestomathie</title> <author> <persName> <surname>Decurtins</surname> <forename>Caspar</forename> </persName> </author> </titleStmt> <editionStmt> <edition>Digitalisierte Ausgabe</edition> </editionStmt> <extent> <measure type="pages">1</measure> </extent> <publicationStmt> <pubPlace>Köln</pubPlace> <publisher> <orgName>Sprachliche Informationsverarbeitung, Universität zu Köln</orgName> <email>buero@spinfo.uni-koeln.de</email> <address> <addrLine>Albertus-Magnus-Platz</addrLine> <addrLine>50923 Köln</addrLine> </address> </publisher> <availability> <licence target="http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/de/"> <p>Distributed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial 3.0 Unported License.</p> </licence> </availability> </publicationStmt> <sourceDesc> <bibl>Decurtins, Caspar: Rätoromanische Chrestomathie</bibl> <biblFull> <titleStmt> <title level="m" type="main">Rätoromanische Chrestomathie</title> <author> <persName> <surname>Decurtins</surname> <forename>Caspar</forename> </persName> </author> </titleStmt> <editionStmt> <edition n="1"/> </editionStmt> <extent> <measure type="pages">7260</measure> </extent> <publicationStmt> <pubPlace>Erlangen</pubPlace> <publisher> <name>Vollmöller, Karl</name> </publisher> </publicationStmt> </biblFull> <msDesc> <msIdentifier> <repository>Digizeitschriften.de</repository> </msIdentifier> <physDesc> <typeDesc> <p>Chrestomatie</p> </typeDesc> </physDesc> </msDesc> </sourceDesc> </fileDesc> <encodingDesc> <p>Dieses Werk wurde in XML/TEI P5 kodiert.</p> </encodingDesc> <profileDesc> <langUsage> <language>Rhaeto Romanic</language> </langUsage> <textClass></textClass> </profileDesc> </teiHeader> <text> <body> Il Biviano 433 <lb/>
Republica Grischuna sot la pressiun da las circumstanzas finalmaint capìa <lb/>
aint, ci ella nu puséda plö la fôrza vitala per exister anavant cu las idéas <lb/>
dal nov taimp; uschia as univa ella a la Cunfederaziun. Al Guvêrn da las <lb/>
Trais Légas culs risp. sias Trais Caps, e la Dieta culs sis 63 Depütès fonn' <lb/>
plaz ad ün Pitschen e Grond Cunseigl. Las novas istituziuns cattan grond <lb/>
opposiziun; finalmaint sot „l' egide“ da Napoleun vegn tschantè sö l' Act da <lb/>
Mediaziun ci vess gia da conciliér al partia da las novas ideas, cu l' element <lb/>
perseverant vi da las viglias istituziuns aristocraticas. Ma schi d' üna banda <lb/>
tres quista costituziun niva plantè la bandîra da la pësch, d' ätra banda veva <lb/>
Napoleun tres ella savia urdir la taila diplomatica a sis favur, per trer e <lb/>
vilupér la Confederaziun aint la si ragnigna, scu ci' l ragn fo cu la mûstga: <lb/>
Cun favurir al föderalismo era [p. 124] päca uniun federala; fissond ci <lb/>
l' arméda federala nu possa ultrapassér omans 15,200, hó el ridott las <lb/>
fôrzas svizzeras ad üna bagatella. Ma la circumstanza plö degradanta è <lb/>
statg l' alleanza cu la Francia, e' l contract da Sold per 25 ons, in virtüt <lb/>
dal qual la Svizzera veva da métter sot las armas 4 regiments da 4000 omans <lb/>
per regiment — adögna complets — per la Francia. E aint las sis guêrras <lb/>
spargnéva Napoleun las truppas svizzeras bitg. Al servizi franzes era nia <lb/>
an conseguenza odiùs, e geva grev da catér man man suldès ci ramplazéssan <lb/>
quels ci nivan dal manc, da manîra ci Cantun e Cumögns is vazévan <lb/>
custranschias a cumprér mintga suldè adögna cun summas pü rilevantas. <lb/>
La lèva existéva bitg anca. <lb/>
L' on 1805 ho la Darschüra Baiva - Marmurèra numnè dues agents — <lb/>
Landa. Nic Ghislett e Andraia Fasciati ci cunter ün thaler bonificaziun <lb/>
honn assunt la missiun da ir a tschertgér d' acordér 5 omans a suldès an <lb/>
servetsch da la Francia. Cun fadéa honn els survagnia als 5 suldès, ma <lb/>
a cundiziun ci saja ad els garantia üna gratificaziun da 60 arantschs da <lb/>
banda dals dues cumögns, ultra las 4 armettas ci' l Cantun pagéva a mintga <lb/>
suldè. Als dues agents en però statgs davent da cesa trais dïs, e fatg <lb/>
sö 'na spaisa da 24 arantschs. <lb/>
Da 4 armettas (1 armetta = frs. 23 ca. = 1 Luis d' or) al Cunseigl <lb/>
Grond ho alzè a 6 armettas la contribuziun cantonala per mintga volontari <lb/>
ci as fagéva arulér, ma siond c' il resultat tottögna ho bitg curispondia a <lb/>
la spettanza, ho' l Grand Cunseigl as cattè ridott a duvair tschantér sö ün <lb/>
reglamaint per cumplatér las dezimédas cumpagnéas grischunas an Francia. <lb/>
El hô fatg seguir a quist reglamaint er üna circulara an unur da „monarca <lb/>
[p. 125] e Grond alleè franzes“ a scopo da lusinghér blers ad accettér <lb/>
al si servetsch. Niva ditg an quista famusa circolara mandéda a tottas <lb/>
las Darschüras, ci' l monarca da Francia nel mumaint da partir per novas <lb/>
victorias cunter las Potenzas del Nord, ho <lb/>
cunsignè 'na <lb/>
pergamigna a S. Eza, <lb/>
Romanische Forschungen XXXV. 28 </body> </text></TEI>
