86 Prüm Cudasch Da Scoula
demolittan las fortezzas dels chastlauns. Perque vulaiva l' abate, cun agüd
del dücha d' Austria, opprimer cun la foarza ils Appenzellais et ils fer
darcho plajer süot il greiv giuf del velg domini; ma ils homens del pajais
d' Appenzell battettan las armedas del abate e del dücha nels ans 1403 e
5 1405, nellas battaglias al Speicher, al Stess e sper
Wolfshalden, … e restettan
libers.
In püssas da quistas guerras cunter ils confederos combattettan, suot
las banderas da lur patruns, eir ils sudits rhätics dels cunts da Werdenberg
… e del uvaisch, ils quels ordinariamaing tgniaivan cun l' Austria; ultra
10 quels pero eir bgers oters Rhätiers, condüts d' ambizius cavaliers. Els
stuaivan spander lur saung o metter lur vitas in prievel, abanduner il
cratsch e lur scoassas, per ün eister interess; quaist als paraiva dür et
ingüst. Ma in quistas guerras imprendettane bgeras chosas nüzaivlas; els
vzettan, co cha las superbas armedas dels cavaliers gnivan tres la speda
15 dels libers confederos distaisas a terra, sco l' erva tres la fotsch, e co cha
concordia e curaschi viril daun foarza e liberted. Acco s' impessettan eir
els in lur cours: Ebain, eir nus essans homens et avains curaschi e ferma
bratscha; scha eir nus ans colliains cunter l' arbitrio dels signiurs, inallura
ne els, ne lur chastlauns ans tgniaron pü in sclavitüt.
20 [p. 210] Da co davent survgnittan ils Rhätiers granda inclinaziun per alliaunzas
… traunter peer, e püss dels bainintenzionos signiurs s' unittan cul
pövel. La prüma alliaunza formettan ils Tschalovers (Oberländers) cun il
barun Ulric da Rhäzüns, nel an 1395, ad Ilanz, inua els s' impromettettan,
da s' schirmager vicendevolmaing cun vita e roba, e da decider tuotas cuntaisas
25 … traunter els tres compromissaris. Cur cha l' uvaisch da Coira et il
cunt da Werdenberg - Sargans vzettan a nascher telas alliaunzas, e s'
innacordschettan, cha eir lur pövels mussaivan inclinaziun lotiers, schi dschettane
traunter peer: ad ais ura, cha nus ans collieschans cun ils sudits, uschigliö
s' allian els cunter nus; per que saja alliaunza cunter alliaunza! e dalum
30 fettan quaists … duos signiuors cun lur pövels in Surset, Schams, Tumgiaischia,
Obervaz, Evras e Bravuong, nel an 1396, üna lia, tres la quela sviettan
il pövel d' otras alliaunzas.
Alchüns ans zieva, gia nel meg 1400, intrettan ils signiuors della
Partsura, cioe l' abate Johann da Disentis, il barun Ulric Brun da Rhäzüns,
35 ils signiurs da Sax cun lur pövels, sco eir las communiteds libras della
Partsura, in üna alliaunza cun il pövel liber da Glaruna. Els s'
impromettettan vicendevolmaing: „da deffender e protegger pajais e pövel dadains
ils terms da lur confins e d' esser fidels confederos infin cha' l muond düra.“
Quaistas alliaunzas füttan las precursuras d' otras alliaunzas per la
40 deffaisa della liberted e della güstia cunter l' arbitrio e la tirania; ma
<TEI> <teiHeader> <fileDesc> <titleStmt> <title type="main">Rätoromanische Chrestomathie</title> <author> <persName> <surname>Decurtins</surname> <forename>Caspar</forename> </persName> </author> </titleStmt> <editionStmt> <edition>Digitalisierte Ausgabe</edition> </editionStmt> <extent> <measure type="pages">1</measure> </extent> <publicationStmt> <pubPlace>Köln</pubPlace> <publisher> <orgName>Sprachliche Informationsverarbeitung, Universität zu Köln</orgName> <email>buero@spinfo.uni-koeln.de</email> <address> <addrLine>Albertus-Magnus-Platz</addrLine> <addrLine>50923 Köln</addrLine> </address> </publisher> <availability> <licence target="http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/de/"> <p>Distributed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial 3.0 Unported License.</p> </licence> </availability> </publicationStmt> <sourceDesc> <bibl>Decurtins, Caspar: Rätoromanische Chrestomathie</bibl> <biblFull> <titleStmt> <title level="m" type="main">Rätoromanische Chrestomathie</title> <author> <persName> <surname>Decurtins</surname> <forename>Caspar</forename> </persName> </author> </titleStmt> <editionStmt> <edition n="1"/> </editionStmt> <extent> <measure type="pages">7260</measure> </extent> <publicationStmt> <pubPlace>Erlangen</pubPlace> <publisher> <name>Vollmöller, Karl</name> </publisher> </publicationStmt> </biblFull> <msDesc> <msIdentifier> <repository>Digizeitschriften.de</repository> </msIdentifier> <physDesc> <typeDesc> <p>Chrestomatie</p> </typeDesc> </physDesc> </msDesc> </sourceDesc> </fileDesc> <encodingDesc> <p>Dieses Werk wurde in XML/TEI P5 kodiert.</p> </encodingDesc> <profileDesc> <langUsage> <language>Rhaeto Romanic</language> </langUsage> <textClass></textClass> </profileDesc> </teiHeader> <text> <body> 86 Prüm Cudasch Da Scoula <lb/>
demolittan las fortezzas dels chastlauns. Perque vulaiva l' abate, cun agüd <lb/>
del dücha d' Austria, opprimer cun la foarza ils Appenzellais et ils fer <lb/>
darcho plajer süot il greiv giuf del velg domini; ma ils homens del pajais <lb/>
d' Appenzell battettan las armedas del abate e del dücha nels ans 1403 e <lb/>
5 1405, nellas battaglias al Speicher, al Stess e sper <lb/>
Wolfshalden, … e restettan <lb/>
libers. <lb/>
In püssas da quistas guerras cunter ils confederos combattettan, suot <lb/>
las banderas da lur patruns, eir ils sudits rhätics dels cunts da Werdenberg <lb/>
… e del uvaisch, ils quels ordinariamaing tgniaivan cun l' Austria; ultra <lb/>
10 quels pero eir bgers oters Rhätiers, condüts d' ambizius cavaliers. Els <lb/>
stuaivan spander lur saung o metter lur vitas in prievel, abanduner il <lb/>
cratsch e lur scoassas, per ün eister interess; quaist als paraiva dür et <lb/>
ingüst. Ma in quistas guerras imprendettane bgeras chosas nüzaivlas; els <lb/>
vzettan, co cha las superbas armedas dels cavaliers gnivan tres la speda <lb/>
15 dels libers confederos distaisas a terra, sco l' erva tres la fotsch, e co cha <lb/>
concordia e curaschi viril daun foarza e liberted. Acco s' impessettan eir <lb/>
els in lur cours: Ebain, eir nus essans homens et avains curaschi e ferma <lb/>
bratscha; scha eir nus ans colliains cunter l' arbitrio dels signiurs, inallura <lb/>
ne els, ne lur chastlauns ans tgniaron pü in sclavitüt. <lb/>
20 [p. 210] Da co davent survgnittan ils Rhätiers granda inclinaziun per alliaunzas <lb/>
… traunter peer, e püss dels bainintenzionos signiurs s' unittan cul <lb/>
pövel. La prüma alliaunza formettan ils Tschalovers (Oberländers) cun il <lb/>
barun Ulric da Rhäzüns, nel an 1395, ad Ilanz, inua els s' impromettettan, <lb/>
da s' schirmager vicendevolmaing cun vita e roba, e da decider tuotas cuntaisas <lb/>
25 … traunter els tres compromissaris. Cur cha l' uvaisch da Coira et il <lb/>
cunt da Werdenberg - Sargans vzettan a nascher telas alliaunzas, e s' <lb/>
innacordschettan, cha eir lur pövels mussaivan inclinaziun lotiers, schi dschettane <lb/>
traunter peer: ad ais ura, cha nus ans collieschans cun ils sudits, uschigliö <lb/>
s' allian els cunter nus; per que saja alliaunza cunter alliaunza! e dalum <lb/>
30 fettan quaists … duos signiuors cun lur pövels in Surset, Schams, Tumgiaischia, <lb/>
Obervaz, Evras e Bravuong, nel an 1396, üna lia, tres la quela sviettan <lb/>
il pövel d' otras alliaunzas. <lb/>
Alchüns ans zieva, gia nel meg 1400, intrettan ils signiuors della <lb/>
Partsura, cioe l' abate Johann da Disentis, il barun Ulric Brun da Rhäzüns, <lb/>
35 ils signiurs da Sax cun lur pövels, sco eir las communiteds libras della <lb/>
Partsura, in üna alliaunza cun il pövel liber da Glaruna. Els s' <lb/>
impromettettan vicendevolmaing: „da deffender e protegger pajais e pövel dadains <lb/>
ils terms da lur confins e d' esser fidels confederos infin cha' l muond düra.“ <lb/>
Quaistas alliaunzas füttan las precursuras d' otras alliaunzas per la <lb/>
40 deffaisa della liberted e della güstia cunter l' arbitrio e la tirania; ma </body> </text></TEI>